ALACAĞIN TEMLİKİ (DEVRİ) TEMLİK SÖZLEŞMESİ
Alacağın Temliki (Devri) Temlik Sözleşmesi konusunu aktarmadan evvel öncelikle Temlik nedir sorusunu ve diğer tanımları yapmakta fayda vardır.
TEMLİK NEDİR?
ürk Borçlar Kanunu Madde 183 ile 194 arasında düzenlenmiştir. Alacağın temliki, mevcut bir alacağın alacaklısının değişmesi işlemidir. Alacakların üçüncü kişiye aktarılması ile gerçekleştirilir.Alacağın devri hem bir tasarruf işlemi aynı zamanda bir borç sözleşmesidir. Alacağın devrinin geçerli olması için devredenin söz konusu alacak üzerinde tasarruf yetkisi olması gereklidir. Tasarruf yetkisi devir işleminin yapıldığı anda mevcut olmalıdır.
Temlik gerçekleştiği durumda borçluya karşı alacaklısı değişmiş olur. Alacağın temliki kazandırıcı bir işlemdir. Alacak hakkı birden çok devre konu olmuşsa öncelik ilkesi nedeniyle ilk önce yapılan devir geçerli olur. Kanunda, sözleşmede, işin niteliğinde engel olmadığı takdirde alacaklı borçlunun rızasını aramadan alacağını üçüncü kişiye devredebilir. Alacağın temlikinde borçlunun haberdar olmasına gerek yoktur. Temlik sözleşmesi ile alacaklı sıfatı devredenden devralana geçmiş olur. Kime ait olduğu konusunda çelişki bulunan alacağın borçlusu borcu ödemekten kaçınabilir ve alacağın konusunu hakim tarafından belirlenen yere tevdi ederek borçtan kurtulur.
TEMLİK NASIL VERİLİR?
Alacağın temliki yazılı bir devir sözleşmesi ile alacağın üçüncü bir kişiye devredilmesi ile verilir. Temlik sözleşmesinin geçerli olması için yazılı şekilde yapılmış olması gerekmektedir.
Devreden ve devralanın hak ve fiil ehliyetine sahip olması gerekmektedir.
Devreden devralana alacak senedini ve elinde bulunan ispatla ilgisi olan diğer belgeleri teslim etmek ve alacakla ilgili gerekli bilgileri doğru ve gerçek bir şekilde vermek ile yükümlüdür.
Bir alacak bir edim karşılığı devir edilmişse devreden devrin olduğu sırada alacağın var olduğunu ve borçlunun borcu ödeyecek güce sahip olduğunu garanti etmiş olur.
TEMLİK ÇEŞİTLERİ
Temlik çeşitleri üç çeşittir bunlar ; iradi temlik, kanuni temlik, yargısal temliktir.
- İradi Temlik: Alacağı devredenle devralan arasındaki bir sözleşmeye dayalı olarak gerçekleşen bir temlik yöntemidir.
- Kanuni Temlik: Alacağın belli olayların gerçekleşmesi halinde kanun yoluyla üçüncü bir kişiye geçmesidir. Örnek olarak ölümden sonra ölen kimseye ait alacakların kanun yolu ile mirasçılarına geçmesi verilebilir. Burada alacaklar iradi temlikteki gibi hukuki bir yol ile değil kanun yolu ile kendiliğinden devir edilmektedir. Kanuni temlikte alacaklının rızasına ve herhangi bir hukuki işlem yapılmasına gerek yoktur.
- Yargısal Temlik: Alacağın bir mahkeme emriyle devir edilmesidir. Kanuni temlikte olduğu gibi yargısal temlikte de alacaklının rızasına gerek yoktur , ayrıca bir hukuki işlem yapılmasına da gerek yoktur.
TEMLİK ŞARTLARI
Alacağın temliki işlemine kanun, sözleşme ve işin niteliği doğrultusunda tüm alacaklar konu edilebilmektedir. Temliğin şartlarını esasa ilişkin ve şekle ilişkin olarak iki başlık altında inceleyebiliriz
- Esasa ilişkin: Devreden ve devralan hak ve fiil ehliyetine sahip olmalıdır. İrade beyanları da karşılıklı olmalıdır. Yazılı bir devir sözleşmesi olmalıdır.
- Şekle ilişkin:TBK M.184 uyarınca devir sözleşmesi yazılı şekilde yapılmalıdır. Bu bir geçerlilik şartıdır. Kanuna göre sözleşmeden veya işin niteliğinden kaynaklanan durumlarda alacak devredilemez. Taraflar yapmış oldukları sözleşmede alacak hakkının devrini kısmen veya tamamen veya şarta bağlı olarak yasaklayabilirler. Temlik sözleşmesinde alacağı temlik edenin imzası bulunmalıdır.
TEMLİK NEREDE VE NASIL YAPILIR?
Temlik; bir alacağın alacaklısı tarafından üçüncü bir kişiye alacağını devrettiğine dair devreden tarafından devralana geçtiğini belirten bir sözleşme ile yapılır. Temlik sözleşmesinin nerede gerçekleştirilmesine dair zorunlu ve geçerlilik şartı yoktur.Ancak taraflar tarafından gerçekleştirilen temlik sözleşmesini noterde onaylattırmanın faydası vardır. İcra dosyasından alacaklının temliki şöyle yapılır: icra müdürlüğünde alacaklı olan taraf icra müdürlüğüne müracaat ederek alacağını temlik ettiğini ve dosya borcundan kaynaklanan alacağın temlikinin ilgili kişilere bildirilmesini isteyebilir Temlik alacaklısı ve icra dosyası alacaklısı icra müdürlüğü dosyasına gerekli harçları yatırır böylelikle temlik tamamlanır. Daha sonra icra müdürlüğü dosya borçlularına temlik alacaklısının kabulü ve temlik hakkında bilgi vermek için belge gönderir ve işlem tamamlanır.
ALACAK TEMLİKİNDE YASAKLI ALACAKLAR
Kiracı kiralanan yeri sözleşmede aksi belirtilmediği sürece kiralayamaz. Taraflar yapacakları sözleşme ile temliki yasaklayabilirler.
TEMLİK BEYANI NEREDE VERİLİR?
Alacağın temliki sözleşmesinin kanunen noterde düzenlenmesi zorunlu değildir , adi yazılı şekilde de düzenlenebilir. Ancak oluşabilecek itirazları önlemek amacıyla temlik sözleşmelerini noter tarafından tasdik ettirmek hukuki olarak daha sağlam olacaktır. İpotekli alacağının temlikinde taraflar kendi aralarında temlik sözleşmesi hazırlayarak notere başvururlar. Taraflar şirket ise yetkili kişiler yetki belgesi, vekalet, imza ile noterde bizzat bulunmalılar. Temlik tek taraflı veya karşılıklı çift taraflı olabilir. Çift taraflı ise her iki tarafta noterde bulunur.
TEMLİK HARÇ VE MASRAFLARI NELERDİR?
Temlik işlerinde temlik bedeli üzerinden; Binde 8,25 damga harcı, Binde 0,99 imza harcı ile değerli kağıt ve yazı ücreti masrafları alınmaktadır. Bu masraflar genelde devreden tarafından ödenmektedir. Ancak taraflar buna kendi aralarında da kararlaştırabilirler. Eğer taraf banka ise harçlar kanuna göre Damga ve İmza harcından muaf olduğundan sadece değerli kağıt ve yazı ücreti ödenmektedir.
TEMLİK DURUMUNDA BORÇLUYA BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Alacağın temlikinde borçluya bildirimde bulunulma zorunluluğu yoktur, devreden devralana borçlu haberdar edilmeden temlik yapabilir ancak devreden ile borçlu arasında yapılan sözleşmede temlik olması halinde bildirim yapılması şartı koyulabilir, böyle bir durumda temlikten borçlunun haberdar edilmesi gereklidir.