Eser Sözleşmesi
Eser sözleşmesi dediğimiz kavram sahibinin bir eser meydana getirmeyi,iş sahibinin de bunun karşılığında bir bedel ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.
Eser sözleşmenin taraflarının bir tanesi iş sahibi diğeri ise alacaklıdır.Taraflardan biri hem borçlu hem de alacaklıdır.
ESER SÖZLEŞMESİ UNSURLARI NELERDİR?
Eser sözleşmesinin unsurları şu şekildedir;
*ESER KAVRAMI:Eser,iş sözleşmesinin, iş görme eyleminin neticesinde meydana gelen olgudur.
İş görme eyleminin neticesinde ortaya çıkan eser,hiç var olmayan olgunun meydana getirilmesi olarak ortaya çıkabilir.
*ÜCRET:Eser sözleşmesinde ücret zorunludur.Emeğin karşılığı olarak haklı kazançtır.
İvazın ücret olmadığı bir eser sözleşmesinden bahsedilemez.
*TARAFLARIN ANLAŞMASI:Eser sahibinin ortaya çıkardığı unsurun sonucunda iş sahibinin ödeyeceği bedel hususunda anlaşmaya varılmış olması gerekir.
HASAR VE YARARIN GEÇİŞİ
Eser sahibinin meydana getirdiği esere teslimden önce gelen zararı,kendisi katlanır.Ancak TBK md. 483/.1 uyarınca iş sahibinin eseri teslim almada temerrüde düşmesi halinde temerrüde düşmeden itibaren hasarlara katlanacak taraf iş sahibi olacaktır.
Ancak temerrüt halinin ortadan kalkması durumunda hasar tekrardan iş sahibine geçecektir.
ESER SÖZLEŞMESİ TARAFLARININ BORÇLARI
A)YÜKLENİCİNİN BORÇLARI
- SADAKAT VE ÖZEN BORCU:İş sahibinin çalışana verdiği malzemeleri çalışanın titizlikle kullanması gerekir.Ve artan malzemeyi iş sahibine geri iade etmelidir.
İş sahibi tarafında kullanılması için verilen arsanın ayıplı olduğu ortaya çıkarsa,çalışanın bu ayıbı ivedi şekilde iş sahibine bildirme yükümlülüğündedir.
Eğer ki bu ayıbı bildirmezde bütün sorumluluk kendisine ait olacaktır.
Çalışan aynı zamanda iş sahibinin menfaatlerini korumak zorundadır.
- ŞAHSEN İFA:Eseri sunan kişi bizzat borcunu kendisi ifa etmelidir.
Lakin başka durumlarda ,ortaya çıkan eser başkası tarafından yaptırılabilir.
İşin özünde yüklenicinin kendi yeteneğini ortaya koymasına gerekli olmayan durumlarda alt yüklenici tarafından yardım alınabilir.
Eğer ki yüklenicinin bir eseri meydana getirdiğinde şahsen ifasının zorunlu olduğu durumlarda,alt yükleniciden yardım alamaz.Bu durum borca aykırılık oluşturur.
ARAÇ,GEREÇ VE MALZEME SAĞLAMA:Aksi bir durum olmadığında yüklenicinin meydana getireceği eser için gerekli olan malzemelerin teminini kendisi sağlar.
Hakim görüşüne göre iş sahibi tarafından temin edileceği kabul edilir.
- İHBAR:Eser sözleşmesinde,eseri oluşturan kişinin olumsuz ve hususi durumlarında,vaktinde iş sahibine bildirmesi zorunludur.
- ZAMANINDA İSE BAŞLAMA VE DEVAM ETME:Yüklenicinin eseri meydana getirdiği esnada gecikmesi halinde iş sahibinin ihtarıyla teslim günü gelmeden yüklenicinin temerrüde düşebileceği öngörülmüştür.
Bu durum yüklenicin eseri meydana getirdiği durumda yavaş iş görmesi halinde uygulanır.
Vade günü gelmeden iş sahibi tarafından yapılan ihtarda temerrüt hükümlerinden yararlanılabilir.
- TESLİM BORCU:Ortaya çıkan eser taşınmaz ise taşınmazın bulunduğu yerde taşınır ise iş sahibi eseri oraya çıkan yerden teslim almalıdır.
Teslimatın ifa zamanı gelmiş ise öncelikle tarafların kararlaştırıp kararlaştırmamış olmasına bakılır.Eğer kararlaştırılmamışsa işin niteliğine göre ve ortalama bir yüklenicinin objektif olarak işi tamamlama süresini hesaba katarak tayin edilir.
- AYIPTA SORUMLULUK:Eser sözleşmesinin oluşabilmesi için gerekli koşullar öne sürülmüştür;
1)Eseri ortaya çıkaran kişinin,sözleşme konusu eseri tamamlayıp iş sahibine teslim etmiş olması gerekir.
2)Teslim konusu eser ayıplı olmalıdır.
Ayıp iki şekilde ortaya çıkabilir.Açık ve gizli ayıp
Açık ayıpların ortaya çıkması durumunda iş sahibinin fark etmesine rağmen eseri teslim alması,yüklenicinin ayıp sorumluluğunu ortadan kaldıracaktır.
Ayıpların eseri ortaya çıkaran kişi tarafından bilinçli olarak gizlenmesi durumunda iş sahibinin bildirim sorumluluğunu yerine getirmemesi halinde bile yüklenicinin sorumluluktan kurtulmasına engel olacaktır.Ayıp tespitinden sonra iş sahibinin birtakım seçimlilik hakları vardır.
- B) İŞ SAHİBİNİN BORÇLARI
- BEDEL ÖDEME:İş sözleşmesinde ortaya çıkan eser sonucunda belirli miktarda bedel ödenmesi belirlenmiş olmasının yanında belirlenmemiş olma ihtimalide vardır.İstisnai durumlarda mevcut tutar belirlenmemiş olabilir.
Bu durumda bedel değere göre belirlenir
ESER SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ
- İKALE :Yapılan bir sözleşmede taraflar her zaman karşılıklı anlaşarak sözleşmeyi sona erdirebilirler.İkale dediğimiz kavram genel anlamda borcun sona erdirilmesidir.Bu da tüm akdin ortadan kaldırılması anlamına gelmektedir.Bu sebeple hakkaniyete uygun olduğu müddetçe ex tunc olarak son bulunması demektir.
- SÖZLEŞMEDEN DÖNME B/YAKLAŞIK OLARAK BEDELİN AŞIRI DERECEDE AŞILMASI DURUMUNDA SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİ:
- İş sahibi anlaşılan bedelin aşırı derecede aşılmasından korunmuştur.Yaklaşık olarak belirlenen tutarın aşırı derecede aşılması durumunda belirli şartların gerçekleşmesi halinde iş sahibinin sözleşmeden dönme hakkı vardır.Bu sartlar şu şekildedir;
1)Sözleşmede bedelin götürü değil,yaklaşık olarak hesaplanması gerekir.
2)Masraflar, yaklaşık olarak belirlenen bedeli aşmış ve çok üstünde olması gerekir.
3)Yaklaşık olarak belirlenen meblağın çok artmasına iş sahibi sebebiyet vermemiş olması gerekir.
4)Yüklenicin eseri sözleşmede belirli olan bedel ile yapmaktan kaçınması
5)Yüklenicinin hakların kullanmak için harekete geçmemiş olması gerekmektedir.
Yaklaşık olarak belirlenen bedelin çok üstünde bir ücret ortaya çıkması durumunda iş sahibi sözleşmeyi fesih edebilir.
İŞ SAHİBİNİN TAZMİNAT KARŞILIĞINDA SÖZLEŞMEYİ FESİH ETMESİ SEBEBİYLE SONA ERDİRMESİ
İş sahibi eser tamamlanmadan önce o zamana kadar işlenen tüm masrafları ödeyerek ve aynı zamanda yüklenicinin tüm zararını karşılayarak sözleşmeyi sona erdirebilir.
Sözleşmeyi sona erdiren iş sahibi herhangi bir gerekçe sunmak zorunda değildir.
Masrafları temin ederek ve yüklenicinin zararlarını gidererek, eserin tamamlanmadığı göz önünde bulundurarak sözleşmeyi her zaman sona erdirme hakkı iş sahibine tanınmıştır.
Sözleşmenin sona erdirilmesi iş sahibinin beyanı ile ortaya çıkar.
Dolayısıyla iş sahibi bozucu yenilik doğuran hakkını kullanmış olur.Yenilik doğuran haklar,niteliklerinden ötürü şarta bağlanmazlar ve kullanıldıktan sonra geri dönülmezler.
İŞ SAHİBİ YÜZÜNDEN İFANIN İMKANSIZLAŞMASI SEBEBİYLE SONA ERME
Bu durumda iş sahibinin kusurlu olması aranmaz.İflas etmesi,sakatlanması,ehliyetini kaybetmesi gibi kusurlu olmadığı durumlarda söz konusu olabilir.Önemli olan iş sahibinin alanında olan bir imkansızlık söz konusu olmasıdır.Bu durumda yüklenicinin tazminat hakkı ortaya çıkar ve bu tazminat olumlu ve olumsuz tüm zararları karşılar.
- ÖLÜM VEYA YETENEĞİN KAYBI:
Normal şartlarda ölüm borcu sona erdiren bir durum değildir.
Ölüm durumunda borç kişinin mirasçılarına geçer. Ancak tarafların kişiliği ,nitelikleri önem arz eden ilişkiler kapsamından taraflardan birinin ölümü borç ilişkisini sona erdirir.
Hizmet sözleşmesinde çalışanın ölümü durumunda hizmet sözleşmesini sona erdirir.
İşverenin ölümü durumunda sözleşme sona ermez.Eser sözleşmesinde de yüklenicinin ölümünün sözleşmeyi sona erdirmemesinde olduğu gibi eser sözleşmesinde de yüklenicinin ölümü veya yeteneğini kaybetmesi ile eser sözleşmesi sona erer. Bu durumunda iş sahibi eserin tamamlanan kısmından yararlanabilecek durumda ise onu kabul etmek ve karşılığın vermekle yükümlüdür.