Karşılıksız Çekte Hapis Cezası
Çek nedir?
Karşılıksız Çekte Hapis Cezası Çek Kıymetli evraklardan biri olarak çek; bir bankaya hitaben yazılmış ve Türk Ticaret Kanunu’nda belirtilen hükümlere göre düzenlenmiş bir ödeme biçimdir.
Çekte bulunan taraflar kimlerdir?
Keşideci: Çeki düzenleyen
Muhatap: Çeki ödeyecek banka şubesi
Hamil: Çeki elinde bulunduran kişi, alacaklı (hamiline)
Cironta: Emre yazılı bir ticari senedi ciro eden kimse. Ciro, kıymetli evrakın, mülkiyet değiştirmesinde kullanılan usuldür. İlk ciro, lehdar yani senetten faydalanacak olan kimse tarafından senedin arka yüzü imzalanmak suretiyle yapılır.
Avalist: Aval, en basit anlamı ile bir çekte keşideci lehine verilmiş kişisel teminattır. Aval veren kişi (Avalist) attığı imza ile kambiyo ilişkisine dahil olur.
Çek , belirli bir kişi adına ya da “Hamiline ödenmek üzere” şeklinde düzenlenebilir. Kimin adına düzenlendiği gösterilmemiş olan bir çek, hamiline yazılı çektir.
Çekte ödeme nasıl alınır?
Çek ödemesini almak için bankaya sunulmasına ibraz denir.
Çek üç ayrı yere ibraz edilebilir:
- Çek Hesabın bulunduğu şubeye
- Muhatap bankanın başka bir şubesine
- Çek Takas Odasına
Çekler, ödeme için muhatap bankaya sunulmalıdır. Çek muhatap banka dışında bir bankaya verilerek ibraz edilemez. Ancak çek takas odasına ibraz edilirse bu ödeme için ibraz yerine geçer.
İbraz süreleri nelerdir?
- Çek düzenlendiği yerde ödenecekse “10 gün”
- Çek düzenlendiği yerden başka bir yerde fakat aynı kıtada ödenecekse ibraz süresi “1 ay”
- Ayrı kıtalarda çekilip ödenecek olan çeklerde ibraz süresi “3 ay”
Çek ibraz süresi içinde bankaya ibraz edilmezse ne olur?
- Düzenleyenin çekten cayma hakkı doğar
- Çekte ciro edenlerin hepsine başvurulabilir. Ancak ibraz süresi geçtiyse cironta ve avaliste de itiraz hakkını yitirir
- Banka, düzenleyen çekten caymamışsa ilk 6 ay içinde (isterse) ödeme yapabilir
- Düzenleyene karşılıksız çek hükümleri uygulanmaz
Karşılıksız çek nedir?
- Karşılıksız çek bankada nakit karşılığı bulunmayan çektir.
- Çekin karşılıksız olduğu banka tarafından çek üstüne yazılmalıdır. İbraz edilen çek, herhangi bir sebeple ödenmediği takdirde, muhatap banka, çek üzerine “ödenmemiştir” yazarak hamiline iade eder.
- İleri düzenleme tarihli çek ile ilgili olarak hukuki takip yapılabilmesi için, çekin üzerindeki düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde bankaya ibraz edilmiş olmalı ve “karşılıksızdır” olduğu banka tarafından çek üstüne yazılmış olmalıdır.
3167 Sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkındaki Kanun yürürlüğe girene dek konu ile ilgili düzenleme bulunmamaktaydı. 1985 yılında yürürlüğe girerek ağır cezai yaptırımlar getiren bu kanun 4 kez değişikliğe uğradıktan sonra yerini 14.12.2009 tarihinde uygulamaya giren 5941 sayılı Kanun’a bırakmıştır.
Karşılıksız çeke adli para cezası ve adli para cezasının ödenmemesi halinde hapis cezası verilmesine yönelik hükümler içeren 5941 sayılı Kanun da Anayasa’ya aykırı olduğu ve borcunu ödeyemeyene adli para cezası vermenin anlam taşımadığı gerekçesiyle 3 Şubat 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 6273 yasa ile değişikliğe gidilmiştir.
6273 Sayılı Kanun ile çekin karşılıksız çıkması halinde hapis cezası kaldırılmış bunun yerine pek çok Avrupa Birliği Ülkesinde olduğu gibi “çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı” yaptırımı getirilmiştir.
Bu kez de 15 Temmuz 2016 da kabul edilerek 9 Ağustos 2016 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6728 sayılı yasa ile Çek Kanunu’nun bazı maddelerinde değişiklik yapılmıştır.
6728 Sayılı Yasa İle Çek Yasasına Gelen Değişiklikler:
Değişiklikleri daha anlaşılabilir kılmak için madde madde sıralayacak olursak;
- Çekin karşılıksız çıkmasına sebebiyet verenler için hamilin şikayeti üzerine her bir çekle ilgili olarak, bin beş yüz güne kadar “Adli Para Cezası” verilecek.
Adli para cezası; karşılıksız kalan kısım, temerrüt faizi ve yargılama giderleri toplamından az olmayacak.
Bu suç nedeniyle ön ödeme, uzlaşma ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin hükümler uygulanmayacak.
Yine verilen adli para cezasının ödenmemesi halinde bu ceza 5725 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 106. maddesinin 3. Fıkrasında yer alan kamuya yararlı bir işte çalıştırılma kararı verilmeksizin doğrudan hapis cezasına çevrilecek.
Karşılıksız kalan kısmı temerrüt faizi ve yargılama giderleri (avukatlık ücreti ve icra dava giderleri) ile birlikte ödediği takdirde adli para cezasından muaf olacak.
Karşılıksız çekte kalan kısmı yargılama aşamasında ödeyen kişi hakkında mahkeme tarafından beraat, düşme, ceza verilmesine yer olmadığına ya da reddine ilişkin karalardan uygun olan verilir. Kesinleşmiş Mahkumiyet kararı sonrası ödemelerde ise cezanın tüm sonuçları ile birlikte ortadan kaldırılmasına karar verilir.
- Mahkeme ayrıca “çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı”getirecek.
Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı; karşılıksız çekin sahibi olan gerçek kişi-tüzel kişi, sermaye şirketlerinde ise yönetim organı ile ticaret siciline tescil edilen şirket yetkilileri hakkında uygulanacak.
3 .Haklarında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı verilen kişiler ( Şirket Yönetim Organı ve Ticaret Siciline Tescil Edilen Şirket Yetkilileri) yasaklılıkları süresince sermaye şirketlerinin yönetim organlarında görev alamazlar.
4.Hakkında çek yasağı olan kişiler UYAP aracılığıyla MERSİS ile Risk Merkezine ve Bankalara bildirilecekler.
Kanun yayımlandığı tarihte yürürlüğe girmiştir. İlerleyen günlerde yargı kararları ile netlik kazanacağını düşünülen husus; kanun yürürlüğe girmeden verilen ancak vadesi kanun yürürlüğe girdiği tarihten sonra olan çeklerin karşılıksız çıkması halinde cezai sorumluluk noktasında nasıl bir yöntem izleneceği olacaktır.